13 nordmenn som har gjort det stort i USA

Det kan nok diskuterast kva som kan leggjast i uttrykket «å gjera det stort», særleg når massemorderska Belle Gunnes er inkludert i denne lista. Men så sant det er blitt ofra meir enn eit par linjer på ein norskfødd amerikanar i eit amerikansk leksikon, er det all grunn til å slå seg for brystet. Same kva dei har gjort.

1. Edwin Ruud f. i Askim 1854. Han reiste til USA i 1880 og tente ei formue på oppfinningane sine, særleg den gassfyrte trykkvarmaren. Han grunnla også Ruud Manufacturing Company.
2. Knute Kenneth Rockne (1888-1931), vart fødd i Voss, men emigrerte i lag med familien sin til USA allereie som liten. I nokre år var han amerikansk fotballspelar på eit universitetslag i Indiana, men vart seinare meir kjend som trenar. Han vart såleis legendarisk då han førte laget til The University of Notre Dame i Indiana til siger i 88,1 % av kampane. I 1940 vart han framstilt av seinare president Ronald Reagan i spelefilmen «Knute Rockne, All-American».
3. Sonja Henie (1912 – 1969) fekk amerikansk statsborgarskap i 1941 etter at ho hadde avslutta amatørkarriera som kunstløpar med fleire Europa- og verdsmeisterskap. I USA vart ho gjort til stjerne, først med isshowa sine og etter kvart også med fleire (11) filminnspelingar. I 1956 gifta ho seg med skipsreiar Niels Onstad og flytta heim til Noreg.
4. Boyesen, Hjalmar Hjort (1848-95) var fødd i Stavern. Han utvandra til USA i 1869 der han vart professor i tysk og seinare i germanske språk ved Columbia College i New York. Boyesen fekk etter kvart omfattande suksess som forfattar av både skjønnlitteratur og litteraturhistoriske verk. Han er særleg kjend for dei realistiske romanane Falconberg og Social Strugglers, og han vert rekna som ein av dei første amerikanske representantane for realismen.
5. Evinrude, Ole, eg. Evenrudstuen (1877-1934). Fødd på Toten, men emigrerte til Wisconsin som ganske ung. Her konstruerte han den første flyttbare motoren for robåtar som han seinare utvikla til det som me kjenner som påhengsmotoren. Han er mest kjend for produksjonen av motoren Evinrude & Johnson. Motoren vart produsert av firmaet Outboard Marine Corp. fram til det gjekk konkurs i 2000. Varemerket Evinrude & Johnson vart deretter seld til Canada.
6. Gunness, Belle (1859-?1931), f. Brynhild Paulsdatter Størset i Selbu. Ho emigrerte til USA i 1881 der ho skulle bli ein av dei mest berykta massemordarane i amerikansk historie. Ho myrda ektemannen og mellom 14 og 30 friarar, og det er også sannsynleg at ho tok livet av sine eigne born og fosterborn ved å la dei brenna inne.
7. Boomer, Jørgine Slettede (1887-1971), norskamerikansk hotellvertinne, fødd i Bøverdalen i Lom, Oppland. I over 40 år var ho vertinne på luksushotellet Waldorf- Astoria i New York. Ho er også kjend som oppfinnaren av Waldorf-salaten. Boomer vart enke i 1947 og aleine om ansvaret for drifta av Waldorf-Astoria, som ho dreiv med hell i fleire år.
8. Giæver, Ivar, f. 5. april 1929 i Bergen, norsk-amerikansk fysikar. Han var utdanna som maskiningeniør ved NTH, emigrerte 1954 til Canada og derifrå i 1956 til USA. Her tok han doktorgraden i 1964 og vart amerikansk statsborgar det same året. Han fekk Nobelprisen i fysikk i 1973 saman med L. Esaki og B. D. Josephson.
9. Nelson, Knute (1842-1923), fødd i Voss, norsk-amerikansk politikar (republikanar). Nelson var medlem av Kongressen 1883-92. I 1892 vart han vald til guvernør i Minnesota der han vart attvald 1894. Han var medlem av senatet i USA frå 1895 til han døydde. Nelson var den første norsk-amerikanaren som spela ei omfattande rolle i amerikansk politikk.
10.Solheim, Karsten, f. 15. sept. 1911 i Austrheim, norsk-amerikansk forretningsmann. I 1954 byrja Solheim å spela golf, og i 1958 utvikla han ein eigen puttar, som vart kalla Ping (etter lyden når kølla treff ballen). Køllene var handlaga i garasjen til Solheim og vart raskt særs populære. I 1967 starta Solheim Karsten Manufacturing Corporation, Phoenix, som no produserer og sel golfkøller og -utstyr under merket Ping over store deler av verda. Ping- og Solheimnamnet er også knytta til fleire prestisjefylde golfturneringar.
11. Kavli, Fred f. 1927 i Eresfjord, Nesset kommune, norsk-amerikansk fysikar og forretningsmann. Han tok eksamen ved Norges tekniske høgskole 1955 og utvandra til USA 1956. I 1958 grunnla han Kavlico Corporation i California for produksjon av sensorar til bil-, fly- og romfartsindustrien. Seinare selde han firmaet og oppretta sidan eit fond – Kavli Foundation – for pengane. Fondet skal finansiera tre forskningsprisar innan astrofysikk, nevrovitenskap og nanoteknologi.
12. Jan Stenerud f. 26. nov. 1942 i Fet, norsk-amerikansk spelar i profesjonell amerikansk fotball. Han er kjend som ein av dei beste kicker-ane amerikansk fotball har hatt. I 1991 vart han vald inn i NFL Hall of Fame.
13. Olsen, Tinius (1845-1932), fødd i Kongsberg, norsk-amerikansk ingeniør og oppfinnar. Han tok patent på ein materialprøvemaskin og grunnla eit eige firma i Philadelphia, Pennsylvania, for å produsera denne og seinare fleire typar materialprøvemaskinar. Verksemda hans vart den største i sitt slag i verda.